Lozan Antlaşması’nda gizli madde var mı, doğru mu?

TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Meclis'te gazetecilere Lozan Barış Antlaşması ile ilgili sosyal medya paylaşımları hakkında açıklama yaptı. Lozan Antlaşması’nda gizli madde var mı, doğru mu? Şentop, meseleyi her şeyden önce 'espri' olarak ele aldığını belirterek, "İki şey önemli. Bir kere, Lozan Antlaşması süreli bir anlaşma değil. '100 yıl doldu bitecek' diye bir anlaşma değil. Çok taraflı bir anlaşma, birçok ülkenin dahil olduğu bir anlaşma. Bir kere süre meselesi söz konusu değil. Antlaşmada böyle bir şey yok. Söz konusu değil. 'Gizli madde' meselesi de hukukçular açısından tuhaf karşılanacak bir durum. Bir anlaşma yapıldığı zaman bu anlaşma, imzalayan ülkelerin parlamentolarına gelir, burada onaylanır. Gizli olan bir hüküm nasıl parlamentoda onaylanacak? Buna kim bakacak, değerlendirecek de onay verilecek. Gizli bir hüküm olamaz, uluslararası anlaşmalarda. Gizli hüküm denilen bir şey varsa; anlaşma değildir, o anlaşma metninden değildir zaten. Böyle bir şey yok. Süreli de değil, bir uluslararası anlaşmanın gizli maddesi de olamaz; Lozan'ın da yok" diye konuştu. "LÜZUMSUZ BİR TARTIŞMA" Meclis Başkanı Şentop, "Neden Lozan Antlaşması sık sık böyle tartışılıyor?" sorusuna ise "Böyle eksantrik tarih yorumları yapanlar var; biraz dikkat çekici, sıra dışı; ama bunun, özellikle hukukla ilgili bir olaysa söz konusu olan hukuki realiteden kopmaması lazım. Bir uluslararası anlaşma, bu kadar çok ülkenin hükümetlerinin imzaladığı, meclislerine giden, oralarda görüşülen bir anlaşmanın gizli maddesi nasıl olabilir? Gizli madde olduğu iddia edilen şeyler varsa da bunlar anlaşma değildir, anlaşma hükmü olamaz. Bu gayet lüzumsuz bir tartışma" diye yanıt verdi.

Antlaşma metni, Almanya'nın Fransa'ya atfedilen Alsace-Lorraine olarak bilinen bölgelerdeki tüm hak, imtiyaz ve iddialarından vazgeçtiğini belirtiyor. Almanya ayrıca, kendi halkına giden bu topraklar üzerinde tam egemenlik ile tüm yabancı mallarından feragat ediyor. Diğer şartlar arasında büyüklük ve güç açısından askeri kısıtlamalar, en az 132 milyar mark (32 milyar $) tutarında tazminat ödemesi ve Rheinland bölgesinin Müttefik denetimi için hükümler yer alıyor. Antlaşma ayrıca Milletler Cemiyeti'ni de tanır ve bu anlaşmada açıkça belirtilmeyen veya bu anlaşmada yasaklanmayan anlaşmazlıkların çözümü için ona güvenir.

1924 tarihli Lozan Barış Antlaşması, kamuya açık bir antlaşmaydı, yani tüm maddeler kamuya açıktı ve hiçbir gizli madde bulunmuyordu. Belge, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan ve Türk hükümetinin diğer temsilcileri tarafından kabul edildi. Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde Birinci Dünya Savaşı'ndan doğan anlaşmazlıkları çözerek Türkiye'nin bağımsızlığını ve sınırlarını tesis etti.

1923 Lozan Barış Antlaşması, Türkiye'nin modern sınırlarını çizdi ve diğer uluslarla bölgesel ve uluslararası ilişkilerini düzenledi. Antlaşmada artık herhangi bir gizli madde bulunmamakla birlikte, orijinal sözleşmesinin bazı bölümleri hassas yapıları nedeniyle gizli kalmaktadır. Ancak, bu barış antlaşmasının hükümlerinin çoğu kamuya açık hale getirildi ve çeşitli internet sitelerinde ve uluslararası anlaşmaların arşivlerinde bulunabilir.

Lozan Antlaşması’nda gizli madde var mı sorusunun cevabı hayır yoktur.