Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Cenk Ayata, dünyada beyin hasarı konusunda dikkat çeken çalışmalara imza atan bir isim olarak tanınıyor. Massachusetts General Hospital'da nörolog ve nörobilimci olarak görev yapan, aynı zamanda TÜBA Akademi Ödülü sahibi Harvard Üniversitesi Öğretim Üyesi olan Ayata, kafa travmalarının hafif şişlikten morlukla seyreden yaralanmalardan ciddi beyin hasarına kadar çeşitli riskleri barındırdığını açıkladı.
Farklı seviyelerdeki kafa travmalarının olduğunu belirten Ayata, bilinç kaybı olan veya olmayan hafif seviyedeki kafa travmalarında, beyinde oluşabilecek hasarların geleneksel görüntüleme yöntemleri olan MR, CT gibi tekniklerle tespit edilemediğine dikkat çekti.
Kafatasında kırık olmayan ikinci seviye travmalarda, Ayata, görüntüleme yöntemleriyle beyindeki bazı hasarların tespit edilebildiğini aktardı. Üçüncü seviye kafa travmalarının ise ciddi beyin hasarına yol açtığını belirten Ayata, bu seviyenin kafatasının kırılması, silah yaralanması, trafik kazası gibi durumları içerdiğini söyledi.
"KAFA TRAVMASININ TEKRARLANMAMASI ÇOK ÖNEMLİ"
Prof. Dr. Ayata, "Hafif kafa travmalarında, görüntüleme yöntemleriyle beyin hasarı tespit edilemese de, beyin fonksiyonlarında yapısal değişiklikler olabiliyor. Ancak bunlar sadece mikroskobik incelemelerde görülebilir" dedi.
Kafa travmasının şeklinin ve boyutunun beyin hasarının derecesini belirlediğini vurgulayan Ayata, "Kafa travmaları, birkaç gün veya hafta boyunca devam edebilen beyin sarsıntısı belirtilerine neden olabilir. Önemli olan kafa travmasının tekrarlanmamasıdır. Bir kişi, birinci travmanın ardından ikinci bir travma geçirirse, ilk travmanın neden olduğu hasarın çok daha fazlası olabilir ve kalıcı hasar riski artabilir" diye konuştu.
BOKSÖR VE FUTBOLCULAR CTE HASTALIĞI RİSKİ ALTINDA
Prof. Dr. Ayata, "Tekrarlanan hafif kafa travmaları, 'kronik travmatik ensefalopati' olarak adlandırdığımız CTE hastalığına yol açabilir. Bu durum, beyinde yapısal bozukluklara sebep olur. Özellikle boks, Amerikan futbolu ve ülkemizde futbol gibi bazı spor dallarında sporcular uzun süreler boyunca periyodik olarak hafif darbeler alabilirler, bu durum da onları risk altına sokabilir" şeklinde konuştu.
"HAKEM MELER'İN MARUZ KALDIĞI YUMRUK DA KAFA TRAVMASI NEDENİ"
Prof. Dr. Ayata, "Hafif kafa travmalarında beyinde düşük seviyeli enflamasyon oluşuyor ve her darbede bu birikiyor. Beyin dokusu veya beyin zarı içindeki bu enflamasyonu MR, CT gibi yöntemlerle göremiyoruz. Bu nedenle hastaya 'bir şeyin yok, eve gidebilirsin' diyoruz çünkü o an ağır bir hastalık tablosu yok. Yani teşhis zor ve hafif kafa travmasının bir tedavisi de yok. Bu yüzden hafif çarpmalar da dahil herhangi bir kafa travmasına maruz kalan kişilerde bunun tekrarlanmaması çok önemli.
Her başa gelen darbe, farklı olsa da kafa travmasına yol açar. Örneğin, hakem Halil Umut Meler'e yapılan yumruk ya da arabanıza arkadan çarpan bir başka araba nedeniyle kafanızı vurmanız da kafa travmasıdır" ifadelerini kullandı.
ÖFKE KONTROLÜ BOZUKLUĞU, PARANOYA, DEPRESYONA YOL AÇIYOR
Prof. Dr. Ayata, beyinde zamanla gelişen ve yapısal bozukluklara yol açan CTE'nin kesin teşhisinin zor olduğuna dikkat çekerek şunları söyledi: "CTE genellikle bu tür hastaların ölümünden sonra otopsi gibi yöntemlerle teşhis edilebilir. Maalesef hastalık, genel bulguları nedeniyle hastaların yaşamlarını olumsuz etkiliyor. Öfke kontrolü bozukluğu, anksiyete, hafıza kaybı, baş ağrısı, dikkat eksikliği, paranoya, depresyon gibi problemlere yol açabiliyor. Bu belirtileri yaşayan insanlar, genellikle tekrarlayan kafa travmaları sonucu CTE yaşadıklarının farkında olmayabiliyorlar. Bu hastalık nedeniyle ne yazık ki intihar etmek zorunda kalanlar da olabiliyor."
Amerikan futbolu oyuncularında CTE riskinin yüksek olduğunu ancak intihar durumunun her zaman ortaya çıkmadığını, bunun sosyal faktörlerden de etkilendiğini belirten Ayata, "Kesin teşhis olmasa da bir kişinin CTE olup olmadığını veya risk altında olup olmadığını belirlemek için bazı klinik ölçütlerimiz var. Bu ölçütler arasında kişinin kaç kez, ne sıklıkta ve ne derecede kafa travması geçirdiği, baş ağrıları gibi belirtiler bulunuyor. Bu unsurları bir araya getirerek risk ölçütünü belirliyoruz" dedi.
"EN AZ 2 AY KENDİNİZİ EKSTRA KORUYUN" UYARISI!
Prof. Dr. Cenk Ayata, "Kafa travması yaşayan insanların özellikle en az 2 ay boyunca, ikinci bir kafa travmasından kaçınmaları çok önemli. Tekrarlayan kafa travmaları, tek bir kafa travmasından çok daha zararlı olabilir. Örneğin, bir ay içinde 4 kez kafa travması geçirdiniz diyelim, aynı ölçüdeki dört travmayı bir yıl içinde yaşayan bir kişinin CTE geliştirme riski daha düşük olabilir" dedi.
Kafa travması riskini azaltmak için bazı mesleklerde ve spor dallarında önlemler alınabileceğini de dile getiren Ayata, "Tekrarlanan kafa travmalarını azaltmak için spor alanında yeni düzenlemeler yapılabilir. Özellikle futbolcular ve benzer sporcular risk altında olabilir" ifadelerini kullandı.
